Ковидын дараах хам шинж гэж юу вэ?
Коронавируст халдвараар өвчлөөд эдгэрсний дараа тухайн хүнд хэд хоногоос хэдэн долоо хоногийн хугацаанд үргэлжлэн илэрч буй шинж тэмдгүүдийг "ковидын дараах хам шинж" буюу Post COVID syndrome, Chronic COVID, Long COVID гэх мэтээр дэлхий дахинд нэрлэж байна.
Ямар шинж тэмдгүүд илрэх вэ?
- Бие махбодын талаас амьсгалахад бэрхшээлтэй байх, цээжээр хөндүүрлэх, ханиалгах, үнэр амт мэдрэхгүй байх, толгой өвдөх, нус гоожих, үе мөч булчин өвдөх, хөлрөх гүйлгэх зэрэг шинж тэмдэг,
- Сэтгэл зүйн талаас их хэмжээгээр ядрах туйлдах, унтахад бэрхшээлтэй болох, анхаарал төвлөрөлт муудах, мартамхай болох, сэтгэл гутрал, сэтгэл түшгилт, гэмтлийн дараах стрессийн эмгэг тус тус илэрч болно.
Дээрх шинж тэмдгүүд коронавируст халдвараар өвчлөөд эдгэрсэн хүмүүст илрэх боломжтой ч толгой дараалан хүн болгонд илэрнэ гэсэн үг биш юм. Тухайн хүний биеийн онцлог, нас суурь эмгэг зэрэг олон хүчин зүйлсээс шалтгаалж байдаг.
Ковидын дараах хам шинж илэрвэл яах вэ?
Тухайн хүний шинж тэмдэг, онцлогоос шалтгаалан эмчилгээ, зөвлөгөө, нөхөн сэргэлт өөр өөр байх болно. Гэвч дараах зүйлсийг санах нь чухал. Үүнд:
- Хангалттай амрах
- Чанартай нойр авах
- Өглөөний эрч хүчтэй цагтаа чухал зүйлсээ хийх
- Нэг дор олон ажил төлөвлөхөөс зайлсхийх
- Их ядарсан үедээ завсарлага, амралт авах
Мөн ковидын дараах хам шинжийн үед бие махбодоо нөхөн сэргээхийн тулд эрүүл хоол хүнс хэрэглэх, амьсгалын дасгал хийх, өөрт тохирсон дасгал хөдөлгөөнийг тогтмол хийх нь стрессийн түвшин бууруулахаас гадна анхаарал төвлөрөх, ой санамжид эерэгээр нөлөөлөх болно.
Хэрвээ танд нойргүйдэл, сэтгэл санааны таагүй, тогтворгүй байдал үргэлжлэн илэрч байвал сэтгэцийн эмчид хандахыг зөвлөж байна.
Эх сурвалж: www.uptodate.com, Medic