Ковид-19 халдварын үед зүрх судасны өвчтэй болон хүндээр өвчилсөн хүмүүсийн анхаарах зүйлсийн талаар АШУҮИС-ийн Монгол-Японы эмнэлгийн Зүрх судасны эмч, магистрант Ж.Өлзийбуян дараах зөвлөгөөг өглөө.

SARS-CoV-2 буюу ковидын вирус нь хүний биеийн эсэд нэвтэрч үрэвсэл үүсгэдэг. Тэр дундаа амьсгалын замын цочмог халдварын шинж, уушгины хатгаа үүсгэж байна. Мөн зүрхэнд илүүтэй үрэвсэл үүсгэснээр зүрхний булчингийн үрэвсэл үүсэх, зүрхний хэм алдагдал үүсгэх зэрэг аль эрхтнийг илүү гэмтээж байгаагаас хамаарч эмнэлзүйн шинжүүд нь харилцан адилгүй илэрч байгаа. Ковидын үед цусны бүлэгнэлт их эрчимж байгаа талаар олон судалгаанууд хийгдсэн.

Зүрхний агшилт үйл ажиллагаанд хамгийн хэрэгцээтэй байдаг кали, магни, кальци, эрдэс бодисын тэнцвэрт байдал алдагдсаны улмаас зүрх судасны талаас зүрхний хэм алдагдах хүндрэл гардаг.

Ковид-19 халдварын үед элбэг тохиолдож байгаа зүрх судасны цочмог хүндрэлүүд

• Титмийн цочмог хамшинж буюу зүрхний шигдээс, цээжний тогтворгүй бах,
• Зүрхний хэм алдагдал
• Зүрхний цочмог дутмагшил буюу шок
• Венийн тромбэмболи
• Миокардын цочмог гэмтэл, миокардит зэрэг байна.

Олон улсад хийсэн мета-анализийн судалгааны дүнгээс харахад ковидын халдварын үед эрчимт эмчилгээний тасагт хэвтэн эмчлүүлэгчдийн дунд давхардсан тоогоор:

• Уушгины тромбоэмболи – 75 хувь
• Бичил судасны тромбоз- бөглөрөл – 27.4 хувь
• Бөөрний судасны бөглөрөл – 12.1 хувь
• Зүрхний шигдээс 3.8 -4.2 хувь буюу маш олон эртхий судасны бөглөрөл тохиолдож байна.

Ковидын халдвар авсан хүнд дараах эрсдэлт хүчин зүйлсээс аль нэг нь байгаа тохиолдолд тухайн хүн ковидын хүнд хэлбэрээр өвдөх, хүндрэх эрсдэлтэй гэж үзнэ. 

Үүнд:

• 65 аас дээш настай, жирэмсэн, тамхи татдаг
• Хавсанрсан өвчин эмгэгтэй буюу зүрх судасны хүнд өвчтэй,
• артерийн даралт ихсэлттэй
• Чихрийн шижин
• Хорт хавдар
• Бөөрний архаг өвчин
• Уушгины архаг өвчин
• Дархлаа дарангуйлагдсан байдалтай
• Таргалалт, жингийн илүүдэлтэй
• Хадур эст өвчин
• Тархины судасны өвчин.

Хүндрэх эрсдэлтэй хүчин зүйлстэй хүнд дараах шинж тэмдгийн аль нэг нь илэрвэл эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэх шаардлагатай.

• Хатгааны шинж тэмдэг илрэх – Ханиах, цэр гарах, 38 аас дээш халуурах, амьсгаадах, цээжээр өвдөх г.м
• Амьсгалын тоо минутанд 24-өөс их байх, захын судсан дахь хүчилтөрөгчийн хангамж 94 хувиас доош орох амьсгалын дутагдлын шинж илэрвэл яаралтай харьяа өрх дүүргийн эмнэлэгтээ хандан хэвтэн эмчлүүлэх шаардлагатай.

Ковидын үеийн зүрх судасны хүндрэлийг эрт илрүүлж оношлоход зүрхний цахилгаан бичлэг энгийн хэрнээ маш чухал шинжилгээний арга юм.

Зүрхний цахилгаан бичлэгийг ямар тохиолдолд хийж болох вэ?

• Тухайн хүн өмнө нь зүрх судасны өвчнөөр оношлогдоод зүрхний шигдээс болж, зүрхний судасны тэлэгч тавиулсан хүн
• 40-өөс дээш настай
• Чихрийн шижинтэй
• Цээжний цочмог өвдөлт илэрч эхэлж байгаа
• Зүрхний хэм алдагдалтай
• Синкопи буюу түр зуурын ухаан алдалт, муужралт илэрсэн
• Ковидын хүндэвтэр, хүнд хэлбэрээр өвдсөн хүн бүр
• Вирусийн эсрэг эм буюу авиган, антибиотикуудаас азитромицин, моксифлоксацин зэрэг эм хэрэглэх үед тус тус зүрхний цахилгаан бичлэг хийх заалттай.

Зүрх судасны өвчтэй хүмүүс ковидын халдвараар өвдсөн үед хэрэгжүүлэх зөвлөмж 

• Артерийн даралт буулгах эмээ тогтмол хэрэглэх / вирусийн эсрэг, антибиотик зэрэг эмтэй хамт хэрэглэж болно/
• Архаг өвчтэй хүмүүс ковидын халдвараар өвчилсөн бол өмнө нь хэрэглэж байсан ялтсын үйл ажиллагааг дарангуйлагч, бүлэгнэлтийг саатуулах болон бүлэн хайлуулах үйлдэлтэй эмүүдийг үргэлжлүүлэн хэрэглэнэ. Зогоос болохгүй.
• Ковидын батлагдсан тохиолдолд хавсарсан эмгэг байгаа эсэхээс хамаарч 14-28 хоног хүртэл эмчийн хаяналт дор үргэлжлүүлэн цус шингэлэх эм /антиагрегант/ хэрэглэнэ.
• Тамхи татахыг хориглоно
• Амьслгаын дасгал тогтмол хийх
• Аль болох стрессгүй тайван байхыг зөвлөж байна.